Α.Λ.Μ.Α. #11

Ευγένεια στο διαδίκτυο - Δικαιώματα και υποχρεώσεις παιδιών και νέων στον ψηφιακό κόσμο

Σε μια εποχή όπου η ψηφιακή συνδεσιμότητα έχει τη δυνατότητα να ορίσει την προσβασιμότητα της επικοινωνίας, η έννοια της φιλίας έχει ξεπεράσει τα όρια του πραγματικού κόσμου. Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των διαδικτυακών κοινοτήτων έχει αλλάξει την ίδια την ουσία της φιλίας, κάνοντας δύσκολο τον διαχωρισμό των ορίων της παραδοσιακής συντροφικότητας στον πραγματικό κόσμο και των εικονικών σχέσεων. Ωστόσο, μέσα σε αυτό το εκτενές ψηφιακό τοπίο, η διάκριση μεταξύ αληθινών διαδικτυακών φιλιών και απατηλών σχέσεων, είναι ένα πρόβλημα που έχει μετατρέψει το διαδίκτυο από μια ασφαλή κοινωνική ουτοπία, σε ένα σκοτεινό στενό του ψηφιακού κόσμου. Επομένως, πώς μπορούμε να εντοπίσουμε αυτές τις ψευδείς φιλίες; Πραγματικοί φίλοι στην εικονική σφαίρα Ο ισχυρισμός ότι οι διαδικτυακοί φίλοι δεν είναι «πραγματικοί» φίλοι δεν είναι πάρα μια πρόταση που βγαίνει από στόματα ανθρώπων που δεν έχουν βιώσει διαδικτυακές φιλίες. Οι δεσμοί που δημιουργούνται μέσω κοινών ενδιαφερόντων, υποστήριξης σε δύσκολες στιγμές και εκ βαθέων συνομιλιών ξεπερνούν τους περιορισμούς της φυσικής επαφής. Αυτοί οι δεσμοί προσφέρουν, συχνά, μια βαθιά αίσθηση συντροφικότητας και κατανόησης μεταξύ συνάνθρωπων. Μάλιστα, μερικές φορές ακόμη και ανταγωνίζονται ή ξεπερνούν το βάθος των σχέσεων πρόσωπο με πρόσωπο. Το διαδίκτυο λειτουργεί ως εύφορο έδαφος για την προώθηση γνήσιων σχέσεων. Επιτρέπει στα άτομα να βρουν φίλους με κοινά ενδιαφέροντα πέρα ​​από γεωγραφικά εμπόδια, δημιουργώντας κοινότητες βασισμένες σε κοινά ενδιαφέροντα, ιδεολογίες ή εμπειρίες. Αυτές οι σχέσεις ανθίζουν με την ενσυναίσθηση, την εμπιστοσύνη και τις κοινές αξίες – βασικά στοιχεία κάθε αυθεντικής φιλίας. Εντοπισμός ψεύτικων φίλων και ενδεχομένων απειλών Από την άλλη, μέσα στην τεράστια έκταση των διαδικτυακών επαφών, κρύβονται και απατεώνες, που παρουσιάζονται ως «φίλοι» ενώ επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν ή να προκαλέσουν συναισθηματική ή/και υλική βλάβη στους «φίλους τους» για το δικό τους συμφέρον. Ο εντοπισμός αυτών των πλαστών «φίλων» είναι άκρως σημαντικός για την προστασία οποιουδήποτε χρήστη της ψηφιακής επικράτειας. Μπορούν να αναγνωριστούν ακόμη και κατηγορίες πλαστών «φίλων», όπως: Ο φίλος φάντασμα: Αυτή η προσωπικότητα φαίνεται υπερβολικά φιλική, αλλά παραμένει απροσέγγιστη σχετικά με τα προσωπικά στοιχεία. Αποφεύγουν βιντεοκλήσεις ή προσωπικές συναντήσεις, δημιουργώντας ένα προσωπείο χωρίς περιεχόμενο για να αποφύγουν την ταυτοποίησή τους. Καλό θα ήταν να προσέχουν όσοι επιθυμούν να δημιουργήσουν γνήσιες σχέσεις πέρα ​​από επιφανειακές αλληλεπιδράσεις. Ο καιροσκόπος: Αυτό το άτομο κυνηγά την ευαλωτότητα, εκμεταλλευόμενο τα συναισθήματα ή τις περιστάσεις για προσωπικό τους όφελος. Μπορεί, αρχικά, να φαίνονται υποστηρικτικοί αλλά, σταδιακά, αποκαλύπτουν σκοτεινότερα κίνητρα, χειραγωγώντας καταστάσεις προς όφελός τους. Ο δέκτης που δεν δίνει: Ένα ενδεικτικό σημάδι ενός ψεύτικου φίλου είναι μια μονόπλευρη σχέση. Δηλαδή, απαιτούν συνεχώς συναισθηματική ή υλική υποστήριξη αλλά προσφέρουν ελάχιστη ή καθόλου πίσω. Οι αλληλεπιδράσεις τους επικεντρώνονται στις ανάγκες τους, με ελάχιστο σεβασμό για τις ανάγκες των «φίλων» τους.

Προστασία στη διαδικτυακή σφαίρα Η προστασία από πιθανές απειλές περιλαμβάνει ένα μείγμα σκεπτικισμού και επίγνωσης. Πρέπει, καταρχάς, να υπάρχει προσοχή. Δηλαδή να αποφεύγεται η αποκάλυψη ευαίσθητων πληροφοριών σε μια διαδικτυακή σχέση. Είναι απαραίτητο να αφιερωθεί χρόνος για να χτιστεί η εμπιστοσύνη σταδιακά. Επίσης, είναι σημαντική η επαλήθευση της αυθεντικότητας μιας φιλίας. Πρέπει δηλαδή, να υπάρχει διαρκής εγρήγορση για τη συμπεριφορά κάποιου, καθώς τα γνήσια άτομα είναι διαφανή και συνεπή στις αλληλεπιδράσεις τους. Τέλος, είναι σημαντικό να θέτουν όρια, ένας αληθινός φίλος πάντα σέβεται τα όρια προσωπικότητας κάποιου και ποτέ δε γίνεται υπερβολικά περίεργος.

Πλοήγηση στο διαδίκτυο: Αποδοχή γνησίων αλληλεπιδράσεων Το εξωπραγματικό μέγεθος του ψηφιακού κόσμου παρουσιάζει ένα φάσμα σχέσεων, που κυμαίνονται από γνήσιες φιλίες έως δυνητικά επιβλαβείς απάτες. Η αναγνώριση της αυθεντικότητας των διαδικτυακών φιλιών και η παραμονή σε εγρήγορση ενάντια σε παραπλανητικές συνδέσεις είναι απαραίτητες. Τελικά, το διαδίκτυο είναι ένας καμβάς όπου οι φιλίες ζωγραφίζονται, με επιμελημένες πινελιές και όπου η προσοχή είναι κατευθυντήρια αρχή. Οι γνήσιες ψηφιακές αλληλεπιδράσεις, αν και διευκολύνονται από οθόνες και πληκτρολόγια, έχουν τη δύναμη να ξεπεράσουν τον εικονικό κόσμο και να γίνουν αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας, παρέχοντας υποστήριξη, συντροφικότητα και κατανόηση. Στο θέμα των σχέσεων, τόσο εικονικών όσο και φυσικών, η διάκριση μεταξύ φίλων και «φίλων» στο διαδίκτυο γίνεται, κυρίως στους άξονες της εμπιστοσύνης, της ενσυναίσθησης και του σεβασμού, όλων δηλαδή των αποδείξεων της αληθινής φιλίας.

Στην εποχή που το διαδίκτυο έχει γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας, ο αθλητισμός εξακολουθεί να παραμένει μία από τις πιο σημαντικές ανθρώπινες δραστηριότητες. Σε αυτό το πλαίσιο η ενημέρωση των φιλάθλων γίνεται, κατά κύριο λόγο, μέσω του διαδικτύου, δηλαδή μέσω των ενημερωτικών ιστοσελίδων και των social media. Παράλληλα, δίνεται βήμα σε όλους να εκφράσουν την άποψή τους, συμμετέχοντας σε ένα διαρκή διάλογο. Η δομή του αθλητισμού, με την κυριαρχία του επαγγελματικού αθλητισμού και τη διοργάνωση αγώνων με κύριο σκοπό την παροχή θεάματος στους φιλάθλους, δίνει τροφή στο διαδίκτυο που πληροφορεί τους φιλάθλους άμεσα για την πορεία των αθλητικών γεγονότων. Σε συνδυασμό με την έκρηξη κοινωνικής βίας εξαιτίας των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν αρκετές κοινωνικές ομάδες, ο αθλητισμός αποτέλεσε συχνά πεδίο σύγκρουσεων, κάποτε ακραίων. Έτσι, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι η έλλειψη ευγένειας στον αθλητισμό, εκφρασμένη ακόμα και μέσω αντιπαράθεσης δύο αντιπάλων αθλητών, μπορεί να πυροδοτήσει φαινόμενα εκτροπής. Αυτό συμβαίνει πολύ περισσότερο, αν η αντιπαράθεση μεταξύ αθλητών, ομάδων ή άλλων φορέων, μεταφέρεται στο διαδίκτυο είτε μέσω δηλώσεων ή αναρτήσεων κάποιων αθλητών, προπονητών ή διοικητικών στελεχών που προκαλούν αντιδράσεις είτε ακόμα και μέσω των συνήθως ακραίων τοποθετήσεων -λόγω, κυρίως, της «ανωνυμίας» του διαδικτύου- των υποστηρικτών της μίας ή της άλλης πλευράς. Αυτή η ανωνυμία, και ατιμωρησία των σχολίων στο διαδίκτυο, ωθεί τους οπαδούς να χρησιμοποιούν αγενείς έως και αισχρούς χαρακτηρισμούς, άκριτα. Εκτός αυτού, ο Τύπος έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης στην αγένεια, πολλές φορές, του διαδικτύου με τις διάφορες δημοσιεύσεις που πυροδοτούν, ακόμη περισσότερο, τις οποιεσδήποτε αντιπαλότητες και διαφορές. Παρά την κάθε προσπάθεια διατήρησης ενός κλίματος υγιούς ανταγωνισμού, είναι εύκολο να διαπιστωθεί ότι οι αναρτήσεις ορισμένων οπαδών προκαλούν την αντίδραση άλλων, δημιουργώντας χάος με ολέθριες συνέπειες. Έτσι, καλλιεργούνται οι χρόνιες αντιπαλότητες μεταξύ των οπαδών που κάποιες φορές καταλήγουν σε βίαια επεισόδια όταν συναντώνται με αφορμή την τέλεση ενός αγώνα ή ακόμα και σε χρόνο και τόπο άσχετο με τον αθλητισμό. Το διαδίκτυο οξύνει σε μεγαλύτερο βαθμό τις αντιπαραθέσεις και, δυστυχώς, συμβάλλει στον εκτροχιασμό των καταστάσεων. Οπαδοί οργανώνονται μέσω του διαδικτύου, και βίαια επιτίθονται (μέσω αυτού ή/και δια ζώσης) σε άλλους οπαδούς, αθλητές και παράγοντες του αθλητισμού προκαλώντας τριβές και εντάσεις τόσο στη κοινωνική ζωή όσο και στη διαδικτυακή. Επιπλέον, ο κάθε οπαδός-χρήστης του διαδικτύου οφείλει να ακολουθεί τους κανόνες Netiquette κατά την απασχόλησή του με αυτό και σε περίπτωση που τους παραβιάσει, δηλαδή εκφραστεί με υβριστικό περιεχόμενο ή να μην σέβεται τους υπόλοιπους, πρέπει να τιμωρείται και με τις αντίστοιχες ποινές (ban etc). Διαπιστώνουμε, συνεπώς, πως η ευγένεια σε σχέση με τον αθλητισμό κατά την έκφραση απόψεων στο διαδίκτυο είναι ίσως περισσότερο αναγκαία από ότι σε οποιονδήποτε άλλο τομέα ανθρώπινης δραστηριότητας, καθώς όχι μόνο συνιστά απαραίτητο συστατικό του ίδιου του αθλητισμού, αλλά η έλλειψη της μπορεί να αποτελέσει αφορμή φαινομένων βίας και κοινωνικής αναταραχής. Είναι υποχρέωση όλων αυτών που ασχολούνται με τον αθλητισμό από οποιαδήποτε θέση, ακόμα και αυτή του φιλάθλου, να φροντίζουν να εκφράζονται με ευγένεια, ώστε να συμβάλλουν στη διατήρηση του αθλητισμού ως πεδίου ευγενούς άμιλλας και καλλιέργειας σώματος και πνεύματος.

 
 Κατά την διάρκεια της αναζήτησής μας για την αλήθεια της ασφάλειας και σωστής συμπεριφοράς στο διαδίκτυο, είχαμε την τύχη να «συναντήσουμε» τον κ. Θάνο Καϊμακάμη, Cyber Security Officer στην Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας, ο οποίος μας μίλησε για τον σεβασμό στο διαδίκτυο, καθώς και για άλλα θέματα.
 

Δ: Καλησπέρα σας!

Θάνος Καϊμακάμης: Καλησπέρα!

Δ: Να αρχίσουμε;

Θ. Κ.: Φυσικά!

Δ: Λοιπόν, καταρχάς θα θέλαμε να σας γνωρίσουμε. Θα μας πείτε μερικά πράγματα για τις σπουδές σας, την επαγγελματική σας πορεία;

Θ.Κ.: Ονομάζομαι Θάνος Καϊμακάμης και εργάζομαι για το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης στην Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας, στην θέση του Cyber Security Officer. Σπούδασα στην όμορφη Θεσσαλονίκη, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, όπου και έκανα μεταπτυχιακό με θέμα τα πληροφοριακά συστήματα. Αφού ολοκλήρωσα τις σπουδές, δούλεψα για 10 χρόνια στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως καθηγητής Πληροφορικής. Σήμερα, η δουλειά μου είναι ο έλεγχος και η ψηφιακή θωράκιση κρίσιμων υποδομών, ή αλλιώς auditing.

Δ: Ποια ακριβώς είναι η σχέση σας, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο με το διαδίκτυο;

Θ.Κ.: Προσωπικά, ήμουν αρκετά τυχερός για να προλάβω το διαδίκτυο σχεδόν από την πρώτη στιγμή της ύπαρξής του, ως εμπορικό προϊόν. Αποτελεί για εμένα ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο: είναι ένα εργαλείο μελέτης, ψυχαγωγίας, δουλειάς, λίγο απ’ όλα! Είναι, επίσης, ένας εξαιρετικός τρόπος συνεργασίας και συνεννόησης στην δουλειά. Και βέβαια, είναι μία πηγή πολλών «μπελάδων», σε εργασιακό επίπεδο, καθώς εντοπίζονται συνεχώς κίνδυνοι και ευπάθειες σε συστήματα, που δυστυχώς κάποιοι κακόβουλοι χρήστες εκμεταλλεύονται.

Δ: Προφανώς αυτές οι ενέργειες είναι δείγματα, μεταξύ άλλων πολλών, έλλειψης σεβασμού. Σύμφωνα με την εμπειρία σας, γιατί είναι τόσο σημαντικός ο σεβασμός στο διαδίκτυο;

Θ.Κ.: Απλά και μόνο επειδή ο σεβασμός θα έπρεπε να θεωρείται προτεραιότητα σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Η ψηφιακή παρουσία κάποιου, όπως και η φυσική του, θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από σεβασμό. Κανείς δεν ζει μόνος του, και επομένως κάθε σχέση των δραστηριοτήτων του με το κοινωνικό σύνολο θα πρέπει να διέπεται από σεβασμό. Καμία ελευθερία δεν υφίσταται αν δεν σεβόμαστε προηγουμένως την ταυτότητα και τις πεποιθήσεις αυτού που βρίσκεται δίπλα μας. Μιλάω για ελευθερία επειδή το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε όταν ανοίγουμε το διαδίκτυο είναι η ελευθερία που μας παρέχει. Πράγματι, απέχουμε, το πολύ μερικά κλικ από την μία άκρη του κόσμου στην άλλη, και το διαδίκτυο, το «σερφάρισμα»,θεωρούνται επαναστατικά. Παρά την ελευθερία αυτή όμως, δεν είμαστε μόνοι μας.

Δ: Και ποια είναι η σχέση του σεβασμού με την ασφάλεια; Εσείς πώς το αντιμετωπίζετε;

Θ.Κ.: Νομίζω πως και εδώ η απάντηση είναι η σημασία του σεβασμού σε κάθε ανθρώπινη σχέση, και δεν πρέπει να διαφοροποιείται επειδή είναι διαδικτυακή. Η έλλειψη σεβασμού, και κατ’ επέκταση οι κακόβουλοι χρήστες είναι αυτά που δημιουργούν όλα τα προβλήματα της ασφάλειας στο διαδίκτυο. Κακόβουλος μπορεί να είναι κάποιος που σκέφτεται άσχημα για τους γύρω του, που θέλει να εκμεταλλευτεί κάποιον, ή που εκφράζει μίσος. Δεν μπορεί όμως να επιβάλει κανείς τον σεβασμό. Ίσως στο πλαίσιο κάποιας ομάδας σε ένα κοινωνικό δίκτυο, οι διαχειριστές να έχουν κάποιον έλεγχο, και έτσι να μπορούν να απομακρύνουν κακόβουλους χρήστες. Από εκεί και πέρα, υπάρχει πάντα το «report», δηλαδή μπορείς να δηλώσεις ότι κάποια συμπεριφορά σε ενοχλεί. Έτσι, ένας τεχνικός διαχειριστής θα μπορέσει να εξετάσει την αναφορά, και να περιορίσει την κακή συμπεριφορά. Aς πατάμε λοιπόν «report», καλό είναι.

Δ: Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ασφάλεια στο διαδίκτυο στις μέρες μας;

Θ.Κ.: Υπάρχουν πολλές προκλήσεις, και χωρίζονται σε τρεις, κυρίως, άξονες: Ο 1ος άξονας είναι ο μετριασμός της κακόβουλης συμπεριφοράς. Γενικά, προσπαθώ τόσο στην επαγγελματική μου ζωή, όσο και στην επιστημονική μου έρευνα και μελέτη να αποφεύγω την έννοια ενός οργάνου εξουσίας που είναι από πάνω και επιβλέπει τις συμπεριφορές και τις «κόβει». Οπότε, είναι μεγάλη πρόκληση ο μετριασμός της κακόβουλης συμπεριφοράς, αν όχι να την εμποδίσουμε ολοκληρωτικά, κυρίως σε τεχνικό επίπεδο με την ενίσχυση συστημάτων. Πράγματι υπάρχουν φορείς και οργανώσεις στην παγκόσμια κοινότητα που συνεργάζονται – πολύ σημαντικό – και προσπαθούν να επιτύχουν αυτό. Ο 2ος άξονας είναι το πώς περνάει η κακή αυτή συμπεριφορά μέσα στα «social media», για παράδειγμα. Ούτε εδώ θέλουμε μία «αστυνομία του διαδικτύου». Έγινε μία προσπάθεια να γίνει στην Αμερική, και οι ίδιοι οι χρήστες το κόψαν. Οι μεγάλες εταιρίες, όπως το Facebook διορίζουν άτομα που, με την βοήθεια του ΑΙ, ελέγχουν ένα μικρό όγκο αναρτήσεων για καθαρά μη αποδεκτό περιεχόμενο. Οπότε, είναι μεγάλη πρόσκληση το να κατανοήσουμε πώς και γιατί αυτές οι συμπεριφορές εκφράζονται και στο διαδίκτυο. Κάποιος μειώνει, για παράδειγμα, έναν άλλο χρήστη γιατί του αρέσει το χρώμα πράσινο. Για ποιον λόγο το κάνει αυτο; Τι τον διευκολύνει;

Ένας τρίτος, νέος παράγοντας είναι η νομοθεσία που έχει ψηφιστεί στην ΕΕ από το 2018, το λεγόμενο GDPR – Διακανονισμός Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Σύμφωνα με αυτόν, οι πάντες οφείλουν να προστατεύουν τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών των κρατών – μελών, ανεξαρτήτως φύσης (ψηφιακά ή φυσικά) και τοποθεσίας αποθήκευσης. Όποιος αποθηκεύει και κρατάει τέτοια δεδομένα είναι υποχρεωμένος να τα προστατέψει. Γίνεται έτσι ο σεβασμός και ως ένα σημείο νομική ευθύνη. Τι φύλο είσαι, ποιο είναι το email σου, που πας διακοπές: Μόνο εσύ μπορείς να τα εκθέσεις.

Δ: Εσείς ποιό θεωρείται ως το σημαντικότερο πρόβλημα; Το «hacking», τον διαδικτυακό εκφοβισμό, ή κάποιου άλλου είδους εκμετάλλευση;

Θ.Κ.: Μιας που ανέφερες το «hacking», το θέμα είναι ότι αποδίδει πολλά λεφτά. Στις μέρες μας η ηλεκτρονική παραβίαση και κλοπή πληροφοριών αποτελεί την τρίτη πιο κερδοφόρα οικονομία, μετά τα προϊόντα πετρελαίου και την τεχνολογία. Να φανταστείτε ότι έχει ξεπεράσει την βιομηχανία όπλων! Τα λεφτά είναι πάντα ένα θέμα που ωθεί σε κακόβουλες πράξεις, και έτσι προκαλεί πολλούς κινδύνους. Σε γενικές γραμμές τώρα, το διαδίκτυο αποτελεί ένα εξαιρετικό βήμα για να εκφραστούμε, αλλά η ίδια η ανάγκη της ελεύθερης έκφρασης είναι και που μας περιορίζει, γιατί είναι ανάγκη και των άλλων.

Δ: Ποιες είναι οι πιο ευάλωτες ομάδες;

Θ.Κ.: Οποιοσδήποτε ανήκει σε μία μειονότητα μπορεί να στοχοποιηθεί. Υπάρχουν, βέβαια πολλοί παράγοντες: Η περιουσία, το κύρος, μία ομάδα στην οποία ανήκεις. Το πρόβλημα είναι οι προκαταλήψεις, που περνάνε μέσα στον κόσμο του διαδικτύου και καταλύουν τον σεβασμό. Το διαδίκτυο, με όλες τις ελευθερίες που συνεπάγεται, δίνει τη δυνατότητα για αγένεια. Και αυτό που την πυροδοτεί ακόμα περισσότερο είναι ότι, αφού προκαλεί αντιδράσεις, παράγει κέρδος και φήμη. Αντί δηλαδή να περιθωριοποιείται ο θύτης, για την κακή του συμπεριφορά, δέχεται επευφημίες και διαδικτυακή «δόξα». Για άλλη μια φορά θα πω, λοιπόν, πατήστε το «report», αναφέρετε την κακόβουλη δράση. Είναι για το καλό όλων μας.

Δ: Άρα εσείς προτείνετε κάποια αλλαγή σε επίπεδο νομοθεσίας;

Θ.Κ.: Η νομοθεσία είναι καλά, δεν χρειαζόμαστε αστυνομία, δεν χρειαζόμαστε άλλους νόμους. Το διαδίκτυο πρέπει να είναι ελεύθερο, αλλά δεν υφίσταται ελευθερία χωρίς σεβασμό. Δεν είναι αναγκαία κάποια μορφή διαιτησίας, γιατί με την σειρά της, δεν σέβεται την ανάγκη μας να δηλώσουμε ό,τι πιστεύουμε. Σκεφτείτε ότι, φυσικά, υπάρχουν κάποιες «εγκληματικές» - διωκόμενες ενέργειες στον ποινικό κώδικα, αλλά αυτές δεν διώκονται αυτεπάγγελτα, πρέπει πρώτα κάποιος να τις καταγγείλει στην δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος. Αλλά εδώ πρόκειται για ακραίες περιπτώσεις, ξεκάθαρα παράνομες. Πάντως, ναι, μπορούμε και πρέπει να δηλώσουμε μία τέτοια ενέργεια.

Δ: Ολοκληρώνοντας την συνέντευξή μας, έχετε μήπως μερικές μικρές συμβουλές για την καθημερινότητα και την ασφάλεια στο διαδίκτυο;

Θ.Κ.: Υπάρχουν πολλά τεχνικά μέτρα που μπορούν να παρθούν. Προσωπικά, προτείνω μια λεπτομερή αναζήτηση στην ιστοσελίδα saferinternet.gr, όπου μπορούμε να ενημερωθούμε για την αρμοστή συμπεριφορά, και τρόπους άμυνας και προστασίας των δεδομένων μας. Εκεί υπάρχουν αναλυτικά βίντεο, άρθρα και πολύ χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό. Ένας γενικός κανόνας πάντως, που καλό είναι να τηρούμε, κάθε φορά που κάνουμε μία ανάρτηση είναι να σκεφτόμαστε αν αυτό που ανεβάζουμε, θα θέλαμε να το δει κάποιος στο μέλλον, ή αν είναι προσβλητικό. Τίποτα δεν χάνεται στο διαδίκτυο. Είναι ένας εύκολος κανόνας που μπορεί να βοηθήσει πολύ: Απλώς ξανασκέψου το.

Δ: Σας ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο και τις γνώσεις που μοιραστήκατε μαζί μας! Καλή συνέχεια!

Θ.Κ.: Εγώ ευχαριστώ, γεια σας!

 

Η ελευθερία του λόγου εντάσσεται μεταξύ των θεμελιωδών δικαιωμάτων σύγχρονου ανθρώπου. Για να θεωρείται, τυπικά τουλάχιστον, δεδομένη, χρειάστηκαν αρκετοί αιώνες, από τότε που εισήχθη ως ιδέα στον αρχαίο κόσμο, έως τώρα που ωρίμασε, και αναγνωρίζεται από την πλειονότητα της κοινωνίας. Με την εμφάνιση των πολυάριθμων διαδικτυακών πλατφορμών επικοινωνίας, δόθηκε η δυνατότητα, στον καθένα, να δημοσιοποιεί τις απόψεις του, να συζητά και να διαφωνεί με άλλους χρήστες του παγκόσμιου ιστού κάνοντας, έτσι, την ανταλλαγή ιδεών πιο δημοκρατική και προσιτή στον μέσο πολίτη. Ανάμεσα στα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το twitter έχει αναδειχθεί -μακράν- ως το πλέον πρόσφορο για τον πολιτικό, και μη διάλογο, μέσω σύντομων «tweet» 280 χαρακτήρων. Τα άτομα, οι πολιτικοί και οι οργανισμοί που έχουν κάτι να διατυπώσουν στο κοινό, βρίσκονται στο twitter απ’ όπου και αναρτούν tweets απευθυνόμενοι στους υπόλοιπους 0.4 δισ. χρήστες του, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο. Ωστόσο, παρά τις πεποιθήσεις περί ελευθερίας του λόγου, υπάρχουν αμφιβολίες για το αν αυτές εφαρμόζονται στην συγκεκριμένη πλατφόρμα. Ετησίως, εκατοντάδες χιλιάδες λογαριασμοί χρηστών, συμπεριλαμβανομένου του πρώην προέδρου της Αμερικής, τέθηκαν σε αναστολή εξαιτίας της παραβίασης των «Όρων Χρήσης» ακολουθώντας τις πολιτικές «Διαχείρισης Περιεχομένου», οι οποίες ουσιαστικά «φιλτράρουν» τον λόγο σύμφωνα με τα πρότυπα πολιτικής ορθότητας αλλά και τις συχνές εμπλοκές κυβερνήσεων, προκειμένου, να διατηρήσουν έναν ασφαλή χώρο χωρίς προσβλητική ή επικίνδυνη ρητορική. Θέλοντας να αλλάξει αυτή την κατάσταση, ο δισεκατομμυριούχος, επιχειρηματίας Elon Musk στις 27/10/ 2022 εξαγόρασε πλήρως το twitter, τοποθετώντας τον εαυτό του ως διευθύντα σύμβουλο. Στη συνέχεια, με μια σειρά αναδιαμορφώσεων της πλατφόρμας, το 80% των εργαζόμενων απολύθηκε, εφόσον ο ρόλος τους θεωρήθηκε ότι περιοριζόταν στην αστυνόμευση περιεχομένου του twitter και όχι στην συντήρηση της ιστοσελίδας, ενώ υποσχέθηκε απόλυτη ελευθερία του λόγου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οι πολιτικές αυτές ενώ επέτρεψαν μεγαλύτερη ελευθερία στην έκφραση των χρηστών δημιούργησαν, ωστόσο, και αρκετές ανησυχίες για τον κίνδυνο εκρηκτικής ανάπτυξης της ρητορικής μίσους και της παραπληροφόρησης. Εξαιτίας αυτών αρκετές εταιρείες απέσυραν τις διαφημίσεις τους από το twitter, δηλαδή την κύρια πηγή των εσόδων του, ζητώντας καλύτερη διαχείριση όσων δημοσιοποιούνται από τους χρήστες, κάτι που, εν μέρει, σύμφωνα με εξαγγελίες θα γινόταν στο μέλλον. Συγχρόνως, όμως, υπήρξαν και παραδείγματα ατόμων τα οποία σιγάστηκαν εξαιτίας του γεγονότος ότι επέκριναν τον Musk και τους συνεργάτες του, γεγονός καθαρά υποκριτικό, δεδομένης της νέας στάσης του μέσου το οποίο ενισχύει την ελεύθερη έκφραση. Το twitter, ως η πλατφόρμα που ασκεί, πιθανώς, τη μεγαλύτερη επιρροή στο κοινό, αποτελεί μια χαρακτηριστική αντανάκλαση του υπόλοιπου διαδικτύου, όπου οι ιδιωτικές εταιρείες που κατέχουν τα κύρια μέσα επικοινωνίας, μπορούν νόμιμα να σιγάζουνε τον λόγο χρηστών με τον οποίον δεν συμφωνούν ή διάδοσή του προκαλεί ζημίες. Είναι γεγονός πάντως, πως το twitter (ή πιο σωστά Χ, όπως μετονομάστηκε) κατάφερε, ή έστω προσπαθεί, να επιτρέπει την ανοιχτή συζήτηση και έχει επαναφέρει πολλούς αποκλεισμένους λογαριασμούς, κάτι που θεωρείται βήμα προς την σωστή κατεύθυνση, παρόλα τα νέα προβλήματα που δημιουργήθηκαν.

 
 

Τη σημερινή εποχή ξοδεύουμε όλο και περισσότερο χρόνο στα social media. Ειδικά οι νέοι άνθρωποι, που γεννηθήκαμε στην εποχή ακμής τους, «scrollάρουμε» για ώρες στο Tik Tok ή το Instagram και συχνά συναντάμε στο περιεχόμενο διαφόρων δημιουργών αρνητικά σχόλια, τα όποια, συνήθως, στοχεέουν στην εμφάνιση. Τι ωθεί, όμως, τους ανθρώπους στη δημοσίευση τους; Ο κυριότερος λόγος είναι οι προσωπικές ανασφάλειες, οι περισσότεροι άνθρωποι όταν κοιτάμε τον καθρέφτη, σκεφτόμαστε τι θα μπορούσαμε να διορθώσουμε στην εμφάνιση μας: είτε είναι η μύτη, είτε τα αυτιά, τα φρύδια ή κάποιο άλλο χαρακτηριστικό μας. Όταν κάποιος δεν νιώθει άνετα για ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό του, είναι λογικό το παρατηρεί στους υπόλοιπους. Όταν, μάλιστα, βλέπει ανθρώπους στα «social media» να είναι συμφιλιωμένοι με την εμφάνιση τους ή, τουλάχιστον, να προβάλλουν αυτή την εικόνα, είναι εύκολο να τον κυριέψει ζήλεια, η οποία μεταφράζεται σε αρνητικότητα. Δηλαδή, τα «hate comments» στην πλειονότητά τους λειτουργούν προβάλλοντας την έλλειψη αυτοπεποίθησης του ίδιου του ανθρώπου που τα γράφει.

Βέβαια, δεν είναι αυτός ο μοναδικός λόγος. Συχνά, οι άνθρωποι που αναρτούν αρνητικά σχόλια λειτουργούν έτσι με την προοπτική να γίνουν κοινωνικά αποδεκτοί. Στη σημερινή κοινωνία, όπου το bullying είναι καθημερινό φαινόμενο, είναι συχνή η πεποίθηση των νέων ότι για να γίνουν πιο αρεστοί πρέπει να μειώνουν τους συνανθρώπους τους. Σε μερικές περιπτώσεις, μάλιστα, ίσως «εξαναγκάζονται» από συνομηλίκους να γράψουν αρνητικά σχόλια για κάποιον, ώστε να μην πέσουν εκείνοι θύματα. Τέλος, στα αρνητικά σχόλια οδηγούν τα λανθασμένα πρότυπα απ' την οικογένεια. Ένας έφηβος, ο οποίος μεγαλώνει σε ένα σπίτι όπου όλες του οι επιλογές κατακρίνονται καθημερινά, αρκετές φορές οδηγείται στο να πιστεύει πως αυτή είναι η συμπεριφορά που πρέπει να επιδεικνύει. Παραδείγματος χάριν, ένα παιδί που πρέπει πάντα να είναι τέλειο σε όλες του τις δραστηριότητες για να μην τιμωρηθεί και κατακριθεί είναι πολύ πιθανό να αντιδράσει σε έναν δημιουργό του διαδίκτυου, ο οποίος δεν ταιριάζει με τα στερεότυπα του, με τον ίδιο τρόπο που έχει συνηθίσει να του φέρονται, δηλαδή ασκώντας σκληρή κριτική. Βέβαια, όποια κι αν είναι η αιτία που ωθεί κάποιον στη δημοσίευση ενός αρνητικού σχολίου ένα είναι το κοινό: ο ψυχολογικός αντίκτυπος στο θύμα. Μια προσβολή που λέει κάποιος με την ψευδαίσθηση ότι ο ίδιος θα γίνει αποδεκτός μπορεί να χαμηλώσει την αυτοεκτίμηση του δέκτη ή και σε πιο ακραίες περιπτώσεις αν τα σχόλια είναι πολλά και αγενή, μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε αυτοκτονικές σκέψεις και τάσεις. Γι' αυτό και είναι σημαντικό ο καθένας να δουλέψει με τον εαυτό του, μόνος ή με τη βοήθεια ψυχολόγου, ώστε να είναι πλήρης και να μην αισθάνεται την ανάγκη να μειώσει κάποιον, ούτε να επηρεάζεται από κακές παρέες και να έχει την ωριμότητα να μιλάει όταν έχει να πει κάτι θετικό ή κάποια καλοπροαίρετη συμβουλή. Επιπλέον, το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί αν γινόταν καλύτερη επιμόρφωση των μαθητών πάνω στο θέμα της ευγένειας, καθώς και μέσω αυστηρότερης εφαρμογής πολιτικής προστασίας και κατώτατου επιτρεπτού ορίου ηλικίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Γιατί στο τέλος της μέρας είμαστε όλοι άνθρωποι και το μόνο που έχουμε είναι ο ένας τον άλλο.

 
 

Στο παρελθόν, η επικοινωνία γινόταν από κοντά και η διάδοση των ειδήσεων επιτυγχανόταν, κυρίως, μέσω των εφημερίδων και της τηλεόρασης. Αντίθετα, σήμερα τα social media κυριαρχούν στους προαναφερθέντες τομείς. Οι νέοι του 21ου αιώνα δεν μπορούν να φανταστούν έναν κόσμο που δεν υπάρχουν τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Η εκτενής, όμως, χρήση των μέσων αυτών προδίδει και τον θετικό αντίκτυπο τον Social Media στην εποχή μας. Όπως ανέφερε ο γνωστός συγγραφέας David Alston: «Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι ακόμη μία απλή πλατφόρμα στο διαδίκτυο. Το σημαντικό είναι να ακούμε, να αλληλεπιδρούμε και να δημιουργούμε σχέσεις». Άλλωστε, αυτές είναι πολλές από τις ευκαιρίες που μας δίνονται μέσω των social media. Η δυνατότητα αλληλεπίδρασης των χρηστών με άλλα άτομα, από ολόκληρο τον πλανήτη, σε συνδυασμό με την δυνατότητα άσκησης της ελεύθερης έκφρασης του λόγου αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα των συγκεκριμένων πλατφορμών. Με αυτόν τον τρόπο, οι χρήστες μπορούν να εκφράσουν τις απόψεις τους και δίνεται η δυνατότητα να δημιουργηθεί ένα αρμονικό κλίμα αμοιβαίας κατανόησης. Τα social media βοηθάνε, επίσης, στην κατανόηση του διαφορετικού. Αποτελούν πλατφόρμες στις οποίες καταργείται το φράγμα του χώρου με αποτέλεσμα να προωθείται η διαφορετικότητα ως κάτι το θετικό, εφόσον οι χρήστες προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Παρατηρείται, έντονα, το φαινόμενο της ανταλλαγής πολιτισμικών στοιχείων μεταξύ τους, γεγονός που συμβάλλει στην κατανόηση άλλων πολιτισμών και των παραδόσεών τους (από συνταγές μαγειρικής ως και συμβουλές ντυσίματος για τη μόδα της κάθε εποχής). Αρκετές φορές μπορεί αυτό το φαινόμενο να οδηγήσει και στη μείωση, μέχρι και εξάλειψη των προκαταλήψεων, που υπάρχουν ανάμεσα στους διάφορους πολιτισμούς. Τέλος, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιδρούν θετικά και στον τομέα της Τέχνης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι καλλιτέχνες, όλων των πεδίων, έχουν την ευκαιρία να δημοσιεύσουν τις δημιουργίες τους και να αναδείξουν τα έργα τους. Μπορούν να εκφραστούν πιο δημιουργικά μέσω των δυνατοτήτων που τους προσφέρουν τα μέσα αυτά και, κατόπιν, να δεχτούν κριτικές από άλλους χρήστες, οι οποίοι θα τους ενθαρρύνουν να συνεχίσουν τη δουλειά τους προτείνοντάς τους αλλαγές με σκοπό τη βελτίωση των έργων τους. Σε έναν κόσμο όπου το Διαδίκτυο μπορεί μερικές φορές να αντιμετωπιστεί με σκεπτικισμό, είναι απαραίτητο να θυμόμαστε την πραγματικά σαγηνευτική του πλευρά. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν μας συνδέουν απλώς, διεγείρουν τη δημιουργικότητά μας και ανοίγουν πόρτες στη γνώση, τη διαφορετικότητα και τους θησαυρούς του κόσμου. Συνεπώς, είναι σημαντικό να εκτιμήσουμε τις θετικές πτυχές του διαδικτύου. Όλα μόλις ένα κλικ μακριά!

 
 

Η πνευματική ιδιοκτησία, ευρέως γνωστή ως Copyright, είναι ουσιαστικά τα αποκλειστικά δικαιώματα των πνευματικών δημιουργών στο πρωτότυπο έργο τους. Τα δικαιώματα αυτά προστατεύονται για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα από τον νόμο (συγκεκριμένα τον Nόμο 2121/1993). Αυτός δημιουργήθηκε με σκοπό αρχικά ηθικό, δηλαδή για να προστατεύσει τον προσωπικό δεσμό του δημιουργού του με τα έργα του, καθώς και για κερδοσκοπικό σκοπό, δηλαδή για να μη μπορούν να εκμεταλλεύονται τρίτοι τα έργα δημιουργού χωρίς την άδειά του, για προσωπικό τους κέρδος εις βάρος αυτού. Παραβάτες αυτού του νόμου μπορεί να καταδικαστούν σε πρόστιμο, το οποίο διαφέρει από χώρα σε χώρα. Σε ορισμένες συνθήκες γίνεται λόγος για τεράστιο ποσό. Για παράδειγμα, στις Η.Π.Α. μπορεί κανείς να καταδικαστεί σε πρόστιμο έως και $250.000.

Αυτός ο νόμος έχει ισχύ και στο διαδίκτυο, ισχύει, δηλαδή, όπως στην πραγματική ζωή. Οποιοδήποτε πρωτότυπο ψηφιακό αρχείο, όπως αυτό το άρθρο που διαβάζετε αυτή τη στιγμή, προστατεύεται από τον νόμο της πνευματικής ιδιοκτησίας. Ωστόσο, η αστυνόμευση είναι πιο δύσκολη στο διαδίκτυο, διότι υπάρχουν συνολικά περίπου 15 τρις ψηφιακά αρχεία αποθηκευμένα στον παγκόσμιο ιστό. Βεβαίως, έχουν κατασκευαστεί διάφορα λογισμικά με σκοπό να εντοπίσουν περιπτώσεις παράβασης του Copyright, όμως αυτά υπάρχουν σε ορισμένο αριθμό ιστοσελίδων.

Για παράδειγμα, για το YouTube υπάρχει το Content ID, το οποίο βοηθάει τους δημιουργούς να ταυτοποιήσουν το έργο τους και να το χειριστούν. Όταν εντοπιστεί παράνομη χρήση αυτού του έργου, τότε, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του δημιουργού του έργου, εκείνο το βίντεο μπορεί να κατέβει ή να στερηθεί την ικανότητα να δώσει έσοδα στον δημιουργό εκείνου του βίντεο (demonetize). Παρόμοια λογισμικά είναι το Turnitin, που χρησιμοποιείται για την εντόπιση λογοκλοπής σε διάφορους τύπους περιεχομένου. Παρομοίως λειτουργούν τα BrandShield και Red Points. Ωστόσο, είναι αδύνατο να ελεγχθούν τα αρχεία που βρίσκονται στον Η/Υ του καθενός. Επομένως, υπάρχουν αρκετές παραβάσεις αυτού του νόμου στο διαδίκτυο.

Αυτό βάζει όχι μόνο τους δημιουργούς, αλλά και τους παραβάτες σε δύσκολη θέση. Οι δημιουργοί, όπως προαναφέρθηκε, έχουν απώλειες εισοδήματος λόγω της εκμετάλλευσης των έργων τους από τρίτους και δεν αποτυπώνεται η προσωπική τους σχέση με το έργο τους. Οι δε παραβάτες, αν αναρτήσουν το έργο που έχουν «κλέψει» στον παγκόσμιο ιστό, είναι αρκετές οι πιθανότητες να εντοπιστεί η παράβαση και να τιμωρηθούν με πρόστιμο, φυλάκιση, αλλά και έμμεσες κυρώσεις, όπως την στέρηση ευκαιριών για συνεργασίες, επαγγελματικές ευκαιρίες και την κακή φήμη, καθώς το ότι διέπραξαν αυτό το έγκλημα θα φαίνεται στο αρχείο τους.

Για την αποφυγή αυτού του φαινομένου, υπάρχει συγκεκριμένο υλικό στο διαδίκτυο, το οποίο έχει συμφωνηθεί ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποτεδήποτε, οπουδήποτε και από οποιονδήποτε χωρίς αυτό να αποτελεί παραβίαση του νόμου. Υπεύθυνη γι’ αυτό είναι η εταιρία Creative Commons (CC). Όμως, επειδή τέτοιο υλικό μπορεί να είναι αρκετά περιορισμένο ανάλογως του τί αναζητά ο κάθε χρήστης, μπορεί κανείς, εφόσον είναι εφικτό, να πάρει έγγραφη άδεια από τον δημιουργό ή τον κάτοχο δικαιωμάτων ενός έργου, ώστε να χρησιμοποιήσει νόμιμα υλικό που δεν έχει άδεια CC. Ωστόσο, συνήθως είναι δύσκολη η απόκτηση έγγραφης άδειας από τον δημιουργό, οπότε είναι πιο εύκολο -και εξίσου νόμιμο- να χρησιμοποιήσει κανείς υλικό που δεν του ανήκει απλώς παραθέτοντας τον τίτλο του (αν έχει) και το όνομα ή ψευδώνυμο του δημιουργού. Με λίγα λόγια, η πνευματική ιδιοκτησία στο διαδίκτυο έχει περίπου τα ίδια γνωρίσματα με την πνευματική ιδιοκτησία γενικότερα. Ωστόσο, η δυσκολότερη αστυνόμευσή της έχει ως αποτέλεσμα, συχνά, να γίνεται παράνομη χρήση ψηφιακού υλικού. Για την αποφυγή των παραβάσεων και των επιπτώσεών τους, οι χρήστες πρέπει να χρησιμοποιήσουν υλικό: της CC, με έγγραφη άδεια ή παραθέτοντας τα στοιχεία του και το όνομα του δημιουργού. Αν και η εξάλειψη αυτού του προβλήματος αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις, μπορεί κανείς να εντοπίσει μεγαλύτερη κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτό. Όπως σεβόμαστε τους νόμους της πόλης ως πολίτες της, έτσι πρέπει να σεβόμαστε και τους νόμους του διαδικτύου ως χρήστες του!

Οι περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες έχουν τη χαρακτηριστική δομή της «κοινωνίας της πληροφορίας», όπου πηγή δύναμης, επιρροής και πλούτου είναι η πρόσβαση στην πληροφορία και η δυνατότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας της. Θα μπορούσε, μάλιστα, κανείς να πει πως το συγκεκριμένο μοντέλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την περιγραφή των διακρατικών ισορροπιών, σε μία μεγαλύτερη κλίμακα, με κοινωνική μονάδα το κράτος αντί του ατόμου. Όπως ένας ικανός επιχειρηματίας εκμεταλλεύεται τις πληροφορίες που διαθέτει για να επενδύσει σε ένα νέο προϊόν, και επομένως εξασφαλίζει κέρδη και μία υψηλή κοινωνική θέση, κατά τον ίδιο τρόπο λειτουργεί και μία κυβέρνηση: εκμεταλλεύεται την πληροφορία για να κινηθεί αναλόγως στην παγκόσμια πραγματικότητα. Συνεπώς, η υπεροχή στον τομέα της τεχνολογίας, της έρευνας και, φυσικά, της κατασκοπίας μπορούν να δώσουν ένα σημαντικό προβάδισμα στον αγώνα για δύναμη και πλούτο. Πώς όμως εξασφαλίζει ένα κράτος την άμεση, και εννοείται ανταγωνιστική πρόσβασή του στις εξελίξεις;