Δ: Καλησπέρα σας!
Θάνος Καϊμακάμης: Καλησπέρα!
Δ: Να αρχίσουμε;
Θ. Κ.: Φυσικά!
Δ: Λοιπόν, καταρχάς θα θέλαμε να σας γνωρίσουμε. Θα μας πείτε μερικά πράγματα για τις σπουδές σας, την επαγγελματική σας πορεία;
Θ.Κ.: Ονομάζομαι Θάνος Καϊμακάμης και εργάζομαι για το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης στην Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας, στην θέση του Cyber Security Officer. Σπούδασα στην όμορφη Θεσσαλονίκη, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, όπου και έκανα μεταπτυχιακό με θέμα τα πληροφοριακά συστήματα. Αφού ολοκλήρωσα τις σπουδές, δούλεψα για 10 χρόνια στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως καθηγητής Πληροφορικής. Σήμερα, η δουλειά μου είναι ο έλεγχος και η ψηφιακή θωράκιση κρίσιμων υποδομών, ή αλλιώς auditing.
Δ: Ποια ακριβώς είναι η σχέση σας, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο με το διαδίκτυο;
Θ.Κ.: Προσωπικά, ήμουν αρκετά τυχερός για να προλάβω το διαδίκτυο σχεδόν από την πρώτη στιγμή της ύπαρξής του, ως εμπορικό προϊόν. Αποτελεί για εμένα ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο: είναι ένα εργαλείο μελέτης, ψυχαγωγίας, δουλειάς, λίγο απ’ όλα! Είναι, επίσης, ένας εξαιρετικός τρόπος συνεργασίας και συνεννόησης στην δουλειά. Και βέβαια, είναι μία πηγή πολλών «μπελάδων», σε εργασιακό επίπεδο, καθώς εντοπίζονται συνεχώς κίνδυνοι και ευπάθειες σε συστήματα, που δυστυχώς κάποιοι κακόβουλοι χρήστες εκμεταλλεύονται.
Δ: Προφανώς αυτές οι ενέργειες είναι δείγματα, μεταξύ άλλων πολλών, έλλειψης σεβασμού. Σύμφωνα με την εμπειρία σας, γιατί είναι τόσο σημαντικός ο σεβασμός στο διαδίκτυο;
Θ.Κ.: Απλά και μόνο επειδή ο σεβασμός θα έπρεπε να θεωρείται προτεραιότητα σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Η ψηφιακή παρουσία κάποιου, όπως και η φυσική του, θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από σεβασμό. Κανείς δεν ζει μόνος του, και επομένως κάθε σχέση των δραστηριοτήτων του με το κοινωνικό σύνολο θα πρέπει να διέπεται από σεβασμό. Καμία ελευθερία δεν υφίσταται αν δεν σεβόμαστε προηγουμένως την ταυτότητα και τις πεποιθήσεις αυτού που βρίσκεται δίπλα μας. Μιλάω για ελευθερία επειδή το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε όταν ανοίγουμε το διαδίκτυο είναι η ελευθερία που μας παρέχει. Πράγματι, απέχουμε, το πολύ μερικά κλικ από την μία άκρη του κόσμου στην άλλη, και το διαδίκτυο, το «σερφάρισμα»,θεωρούνται επαναστατικά. Παρά την ελευθερία αυτή όμως, δεν είμαστε μόνοι μας.
Δ: Και ποια είναι η σχέση του σεβασμού με την ασφάλεια; Εσείς πώς το αντιμετωπίζετε;
Θ.Κ.: Νομίζω πως και εδώ η απάντηση είναι η σημασία του σεβασμού σε κάθε ανθρώπινη σχέση, και δεν πρέπει να διαφοροποιείται επειδή είναι διαδικτυακή. Η έλλειψη σεβασμού, και κατ’ επέκταση οι κακόβουλοι χρήστες είναι αυτά που δημιουργούν όλα τα προβλήματα της ασφάλειας στο διαδίκτυο. Κακόβουλος μπορεί να είναι κάποιος που σκέφτεται άσχημα για τους γύρω του, που θέλει να εκμεταλλευτεί κάποιον, ή που εκφράζει μίσος. Δεν μπορεί όμως να επιβάλει κανείς τον σεβασμό. Ίσως στο πλαίσιο κάποιας ομάδας σε ένα κοινωνικό δίκτυο, οι διαχειριστές να έχουν κάποιον έλεγχο, και έτσι να μπορούν να απομακρύνουν κακόβουλους χρήστες. Από εκεί και πέρα, υπάρχει πάντα το «report», δηλαδή μπορείς να δηλώσεις ότι κάποια συμπεριφορά σε ενοχλεί. Έτσι, ένας τεχνικός διαχειριστής θα μπορέσει να εξετάσει την αναφορά, και να περιορίσει την κακή συμπεριφορά. Aς πατάμε λοιπόν «report», καλό είναι.
Δ: Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ασφάλεια στο διαδίκτυο στις μέρες μας;
Θ.Κ.: Υπάρχουν πολλές προκλήσεις, και χωρίζονται σε τρεις, κυρίως, άξονες: Ο 1ος άξονας είναι ο μετριασμός της κακόβουλης συμπεριφοράς. Γενικά, προσπαθώ τόσο στην επαγγελματική μου ζωή, όσο και στην επιστημονική μου έρευνα και μελέτη να αποφεύγω την έννοια ενός οργάνου εξουσίας που είναι από πάνω και επιβλέπει τις συμπεριφορές και τις «κόβει». Οπότε, είναι μεγάλη πρόκληση ο μετριασμός της κακόβουλης συμπεριφοράς, αν όχι να την εμποδίσουμε ολοκληρωτικά, κυρίως σε τεχνικό επίπεδο με την ενίσχυση συστημάτων. Πράγματι υπάρχουν φορείς και οργανώσεις στην παγκόσμια κοινότητα που συνεργάζονται – πολύ σημαντικό – και προσπαθούν να επιτύχουν αυτό. Ο 2ος άξονας είναι το πώς περνάει η κακή αυτή συμπεριφορά μέσα στα «social media», για παράδειγμα. Ούτε εδώ θέλουμε μία «αστυνομία του διαδικτύου». Έγινε μία προσπάθεια να γίνει στην Αμερική, και οι ίδιοι οι χρήστες το κόψαν. Οι μεγάλες εταιρίες, όπως το Facebook διορίζουν άτομα που, με την βοήθεια του ΑΙ, ελέγχουν ένα μικρό όγκο αναρτήσεων για καθαρά μη αποδεκτό περιεχόμενο. Οπότε, είναι μεγάλη πρόσκληση το να κατανοήσουμε πώς και γιατί αυτές οι συμπεριφορές εκφράζονται και στο διαδίκτυο. Κάποιος μειώνει, για παράδειγμα, έναν άλλο χρήστη γιατί του αρέσει το χρώμα πράσινο. Για ποιον λόγο το κάνει αυτο; Τι τον διευκολύνει;
Ένας τρίτος, νέος παράγοντας είναι η νομοθεσία που έχει ψηφιστεί στην ΕΕ από το 2018, το λεγόμενο GDPR – Διακανονισμός Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Σύμφωνα με αυτόν, οι πάντες οφείλουν να προστατεύουν τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών των κρατών – μελών, ανεξαρτήτως φύσης (ψηφιακά ή φυσικά) και τοποθεσίας αποθήκευσης. Όποιος αποθηκεύει και κρατάει τέτοια δεδομένα είναι υποχρεωμένος να τα προστατέψει. Γίνεται έτσι ο σεβασμός και ως ένα σημείο νομική ευθύνη. Τι φύλο είσαι, ποιο είναι το email σου, που πας διακοπές: Μόνο εσύ μπορείς να τα εκθέσεις.
Δ: Εσείς ποιό θεωρείται ως το σημαντικότερο πρόβλημα; Το «hacking», τον διαδικτυακό εκφοβισμό, ή κάποιου άλλου είδους εκμετάλλευση;
Θ.Κ.: Μιας που ανέφερες το «hacking», το θέμα είναι ότι αποδίδει πολλά λεφτά. Στις μέρες μας η ηλεκτρονική παραβίαση και κλοπή πληροφοριών αποτελεί την τρίτη πιο κερδοφόρα οικονομία, μετά τα προϊόντα πετρελαίου και την τεχνολογία. Να φανταστείτε ότι έχει ξεπεράσει την βιομηχανία όπλων! Τα λεφτά είναι πάντα ένα θέμα που ωθεί σε κακόβουλες πράξεις, και έτσι προκαλεί πολλούς κινδύνους. Σε γενικές γραμμές τώρα, το διαδίκτυο αποτελεί ένα εξαιρετικό βήμα για να εκφραστούμε, αλλά η ίδια η ανάγκη της ελεύθερης έκφρασης είναι και που μας περιορίζει, γιατί είναι ανάγκη και των άλλων.
Δ: Ποιες είναι οι πιο ευάλωτες ομάδες;
Θ.Κ.: Οποιοσδήποτε ανήκει σε μία μειονότητα μπορεί να στοχοποιηθεί. Υπάρχουν, βέβαια πολλοί παράγοντες: Η περιουσία, το κύρος, μία ομάδα στην οποία ανήκεις. Το πρόβλημα είναι οι προκαταλήψεις, που περνάνε μέσα στον κόσμο του διαδικτύου και καταλύουν τον σεβασμό. Το διαδίκτυο, με όλες τις ελευθερίες που συνεπάγεται, δίνει τη δυνατότητα για αγένεια. Και αυτό που την πυροδοτεί ακόμα περισσότερο είναι ότι, αφού προκαλεί αντιδράσεις, παράγει κέρδος και φήμη. Αντί δηλαδή να περιθωριοποιείται ο θύτης, για την κακή του συμπεριφορά, δέχεται επευφημίες και διαδικτυακή «δόξα». Για άλλη μια φορά θα πω, λοιπόν, πατήστε το «report», αναφέρετε την κακόβουλη δράση. Είναι για το καλό όλων μας.
Δ: Άρα εσείς προτείνετε κάποια αλλαγή σε επίπεδο νομοθεσίας;
Θ.Κ.: Η νομοθεσία είναι καλά, δεν χρειαζόμαστε αστυνομία, δεν χρειαζόμαστε άλλους νόμους. Το διαδίκτυο πρέπει να είναι ελεύθερο, αλλά δεν υφίσταται ελευθερία χωρίς σεβασμό. Δεν είναι αναγκαία κάποια μορφή διαιτησίας, γιατί με την σειρά της, δεν σέβεται την ανάγκη μας να δηλώσουμε ό,τι πιστεύουμε. Σκεφτείτε ότι, φυσικά, υπάρχουν κάποιες «εγκληματικές» - διωκόμενες ενέργειες στον ποινικό κώδικα, αλλά αυτές δεν διώκονται αυτεπάγγελτα, πρέπει πρώτα κάποιος να τις καταγγείλει στην δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος. Αλλά εδώ πρόκειται για ακραίες περιπτώσεις, ξεκάθαρα παράνομες. Πάντως, ναι, μπορούμε και πρέπει να δηλώσουμε μία τέτοια ενέργεια.
Δ: Ολοκληρώνοντας την συνέντευξή μας, έχετε μήπως μερικές μικρές συμβουλές για την καθημερινότητα και την ασφάλεια στο διαδίκτυο;
Θ.Κ.: Υπάρχουν πολλά τεχνικά μέτρα που μπορούν να παρθούν. Προσωπικά, προτείνω μια λεπτομερή αναζήτηση στην ιστοσελίδα saferinternet.gr, όπου μπορούμε να ενημερωθούμε για την αρμοστή συμπεριφορά, και τρόπους άμυνας και προστασίας των δεδομένων μας. Εκεί υπάρχουν αναλυτικά βίντεο, άρθρα και πολύ χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό. Ένας γενικός κανόνας πάντως, που καλό είναι να τηρούμε, κάθε φορά που κάνουμε μία ανάρτηση είναι να σκεφτόμαστε αν αυτό που ανεβάζουμε, θα θέλαμε να το δει κάποιος στο μέλλον, ή αν είναι προσβλητικό. Τίποτα δεν χάνεται στο διαδίκτυο. Είναι ένας εύκολος κανόνας που μπορεί να βοηθήσει πολύ: Απλώς ξανασκέψου το.
Δ: Σας ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο και τις γνώσεις που μοιραστήκατε μαζί μας! Καλή συνέχεια!
Θ.Κ.: Εγώ ευχαριστώ, γεια σας!